Dat planten de lucht gezond maken zette ons aan om sanatoria in bossen te bouwen. Dat bomen, mossen en klimop fijnstof vangen zet ons aan steden te vergroenen. Rietvelden gebruiken we al lang om water te zuiveren. En nu onderzoeken we volop hoe planten de vaak giftig rotzooi die we produceren (dioxines, zware metalen, DDT e.a. gif, PFAS, olie, oplosmiddelen…) voor ons kunnen opruimen. Hoewel voorkomen beter, logischer en goedkoper zou zijn.
Zie ook: Gezonde lucht
Fytoremediatie (Griekse phyto: plant, Latijnse remedium: evenwicht herstellen)
is een saneringstechnologie die planten en hun samenwerkende micro-organismen gebruikt om verontreinigende stoffen te verwijderen. Verschillende planteigenschappen worden hiervoor gebruikt.
Rhizofiltratie gebruikt een massa wortels om giftige stoffen op te nemen.
Rhizodegradatie (fytotransformatie) verontreinigende stoffen worden ontbonden (mede door enzymen) in de rhizosfeer (wortel- schimmelzone). Fytostimulatie versterkt de bodemactiviteit en is gebruikt bij petroleumkoolwaterstoffen, PCB's en PAK's.
Fytodegradatie de microbiële populaties in de wortelzone doen het vuile werk.
Fytosequestratie verontreinigende stoffen worden chemisch geïmmobiliseerd in het wortelstelsel. Fytostabilisatie vermindert de uitloging.
Fytovolatilisatie opgenomen vluchtige bestanddelen worden in de lucht geloosd.
Fyto-extractie (of fytoaccumulatie of fytosequestration): de vervuiling wordt uit de bodem naar de bovengrondse biomassa gehaald. Met de bedoeling het te oogsten en op een verantwoorde manier te verwerken.
Veel (zware) metalen en verontreinigingen (soms puur gif) zijn dodelijk voor de meeste planten (vanaf bepaalde concentraties). Net zoals mensen en dieren sporenelementen als zink e.a. nodig hebben, maar die in combinaties of hoeveelheden zeer schadelijk zijn. Daarom wordt er ijverig gezocht om bacteriën die plantengroei bevorderen te kruisen met soorten die verontreinigende stoffen kunnen afbreken, tolerantiegrenzen en opnamecapaciteit te verhogen, het gebruik van bodem-additieven die plantbeschikbaarheid en/of translocatie verhogen, enz.
Hyperaccumulatoren (of metallofyten) zijn planten die hoge concentraties kunnen absorberen en verdragen.
De verwijdering (of reiniging) is nooit 100%. En recente industriële geschiedenis leert ons dat drempels nogal eens bepaald en verschoven worden door de economie.
Er zullen in de toekomst nog meer gewassen onderzocht, en betere ‘gemaakt’ worden om specifieker delen van onze industriële afvalstromen uit onze giftige omgeving te halen.
Snelgroeiende gewassen lijken het meest potentieel te hebben, enkele types komen bij meerdere vervuilingen goed van pas: populier en wilg, zonnebloem, brassica soorten (kool en mosterd), waterhyacint. Ik vraag me af wat er met al de populieren is gebeurd die op onze met grond afgedekte stortplaatsen van vorige eeuw zijn geplant… Bio-accumulatie van verontreinigingen (metalen e.a.) in gewassen kan ernstige gevolgen hebben voor consumentenproducten.
Hieronder enkele vervuilingen en de planten (met micro-organismen) die met bevredigend resultaat getest en gebruikt werden.
Olievervuiling: populieren, wilgen, duindoorn, riet, lisdodde en grassen
zware metalen cadmium, nikkel en lood: wilg (Salicaceae) en koolsoorten (Brassica)
metalen zink, nikkel en koper: varens, vlas, hennep en zonnebloem
zout (matig halofytisch): gerst en / of suikerbieten voor de extractie van natriumchloride (keukenzout) uit door zeewater overstroomde velden.
giftig afval: mosterdplanten, zinkboerenkers, hennep, en amarantsoorten
Cesium-137 en strontium-90 werden na de kernramp in Tsjernobyl verwijderd uit een vijver met behulp van zonnebloemen.
PCB's (polychloorbifenylen, ook kwik, selenium) zijn uit de bodem verwijderd met transgene planten (met ingeplante genen voor bacteriële enzymen)
DDT (correcter: het afbraakproduct DDE): mosterd, koolzaad, pinda en courgetteplanten.
Zware metalen hebben een hoge atoommassa, zijn (hoeveelheid afhankelijk) toxisch en staan in het periodiek systeem van koper tot lood of bismut: lood, cadmium, kwik, barium, thallium maar ook koper, mangaan en zink.
Aluminium (Al): gerst (Hordeum vulgare), hortensia (-spp.)
Arseen (As): zonnebloem (Helianthus annuus), Chinese remvaren (Pteris vittate)
Cadmium (Cd): wilg (Salix viminalis), zinkboerenkers (Thlaspi caerulescens), bladeren accumuleren tot 380 mg / kg
Chroom (Cr): giftig voor de meeste planten, tomaat (Solanum lycopersicum) lijkt veelbelovend. Brassica napus en - juncea, waterhyachint en -varen (Eichhornia crassipes en Azolla spp.), zonnebloem (Helianthus annuus), luzerne (Medicago sativ), Salix spp.
Koper (Cu): Sarepta- of Indiase mosterd (Brassica juncea), waterhyacint (Eichhornia crassipes), zonnebloem (Helianthus annuus), eendenkroos (Lemna minor), koperplant of koperbloem (Ocimum centraliafricanum, basilicum-familie), koperen plant, koperen bloem (Haumaniastrum robertii; Lamiaceae, muntfamilie), wilg (Salix viminalis)
Mangaan (Mn):, Sareptamosterd (Brassica juncea), zonnebloem (Helianthus annuus)
Kwik (Hg): koolzaad (Brassica napus), (gladde) waterhyssop (Bacopa monnieri, brahmi), waterhyacint (Eichhornia crassipes), Salix spp. En -Osier spp.
Lood (Pb): Indiase mosterd (Brassica juncea), ambrosia (Ambrosia artemisiifolia), hennep dogbane (Apocynum cannabinum), populieren,(gladde) waterhyssop (Bacopa monnieri, brahmi), waterhyacint (Eichhornia crassipes), Indiase mosterd (Brassica juncea), sierbloemkool (Brassica oleracea Ornementale), boerenkool en broccoli, zeegras (Vallisneria americana), veelwortelig kroos (Spirodela polyrhiza), eendenkroos (Lemna minor)
Selenium (Se): Indiase mosterd (Brassica juncea), koolzaad (Brassica napus), Salix spp. en Osier spp.
Zilver (Ag): wilg (Salix miyabeana & - spp.), Brassica napus en – juncea,
Zink (Zn): Brassicaceae (-juncea, - napus), zonnebloem (Helianthus annuus), waterhyacint (Eichhornia crassipes), veelwortelig eendenkroos (Spirodela polyrhiza), zinkboerenkers (Thlaspi caerulescens)
Verontreinigde biomassa kan je niet zomaar composteren of verbranden omdat de metalen dan terug in het milieu dreigen te komen. Dus verontreinigde biomassa is vaak een nieuwe afvalstroom.
Op basis van stalen van lucht en regenwater stellen wetenschappers (juni 2021): It's raining 'Forever Chemicals' around the great lakes.
De sanering doet me denken aan de veel toegepaste methode uit een recent verleden: we storten al ons afval in een laaggelegen of voor betreding te nat gebied (landfill), leggen er een laag grond over en maken er een groene zone van. Wij vernielen het, en de natuur moet het maar oplossen.
Enkele gespecialiseerde bedrijven (soms dezelfde vervuilers!) laten zich hiervoor door de gemeenschap nog eens goed betalen. En als ze daartussen ook nog aan landfill mining managment of -solutions doen, komen ze 3 keer langs de kassa.
Voorkomen was en IS beter dan genezen.
Zie ook: Agromining, metaalboerderijen; Geobotanie: plant verkliktondergrond.
