Wanneer kan je een dier laten dekken

Om dieren te kweken moet je ook weten wanneer ze kunnen gedekt worden. Wanneer zijn ze geslachtsrijp, wanneer zijn ze bronstig?
Ervaring leert dat er heel wat uiterlijke tekenen zijn die dit aangeven. Tenminste voor wie ervaring heeft en het ziet.
De makkelijkste oplossing is om een mannetje bij de vrouwtjes te zetten. Laat ze maar hun gang gaan. Dat werkt feilloos. Zelfs al je zelf niets merkt, hij zal het beslist op tijd waarnemen. En zijn werk doen. Maar als die mogelijkheid er niet is, en je moet op verplaatsing gaan spelen, dan is het wel nodig dit op het juiste moment te doen.

Laat je dieren niet te jong dekken. Wacht tot het beestje volgroeid is.

Enkele kenmerken van bronstig zijn die bij veel zoogdieren waar te nemen zijn:
lip krullen (flemen); elkaar bijten; ruiken, snuiven en snuffelen; met de hoeven over de grond schrapen; gezwollen, rodere en slijmerige vulva; levendiger gedrag; staart opzij houden; elkaar bespringen (ook vrouwtjes onderling).

Eerst zijn vrouwtjes eicelrijp: de productie is begonnen. Daarna worden ze geslachtsrijp: de eitjes zijn in principe te bevruchten. Maar dat laten we pas toe als ze dekrijp zijn: lichamelijk voldoende volgroeid om (op een natuurlijke manier) te baren.

Meestal is er een vaste jaarlijkse dekperiode, die zo uitkomt dat de bevalling gebeurt op een moment dat er voldoende voedsel voor moeder en jong in de natuur te vinden zal zijn. Als het vrouwtje niet bevrucht is, volgt er vaak nog een volgende, enz. dekperiode.
Het moment waarop dieren gedekt kunnen worden of geslachtsrijp zijn hangt o.m. ook af van ras en soort, de voeding, de conditie enz.

Bij meerdere soorten is de timing van de bronst afhankelijk van de lengte van de dracht (zwangerschap), en meestal zo bepaald dat nakomelingen geboren worden in de lente als het warm is en er is genoeg voedsel voor moeder en haar melk.

Runderen

Een koe is om de drie weken vruchtbaar of 'tochtig'. De eisprong (één of enkele eitjes) vindt aan het eind van deze periode (bronst of oestrus) plaats en duurt meestal minder dan een dag, soms maar enkele uren.

Tochtige koeien bespringen elkaar, gooien hun kop in de lucht en krullen de bovenlip op ('flemen') om de geuren goed op te kunnen snuiven. Ze loeien veel en luid.
Ze zijn onrustig en beweeglijk, en ze plassen veel. Ze houden de staart opzij, zodat de kling goed zichtbaar is. Die is rood, gezwollen en slijmerig.
Stieren brullen als ze een tochtige koe ruiken.

Bij het begin van de bronst bespringen tochtige koeien andere koeien. Wat later worden ze vooral zelf vaak besprongen door hun gezelschap. Als tochtige koeien stilstaan als ze besprongen worden (de sta-reflex), is het juiste moment gekomen om de koe te laten dekken of insemineren.
Niet bij iedere koe is tochtigheid duidelijk zien. Het hoogtepunt is meestal ’s nachts.

Paarden

Merries kunnen het hele jaar om de drie tot vier weken hengstig zijn, maar het duidelijkst tussen februari en augustus. De veulens worden dan in de lente geboren en kunnen meteen naar de wei waar de moeder voedzaam gras vindt.
De hengstigheid duurt ongeveer vijf dagen, gevolgd door de eisprong. De laatste twee dagen zijn het beste moment voor de dekking.

De merrie is dan beweeglijker. Ze bespringen hun kuddegenoten vaker dan normaal en houden hun staarten vaak wat opzij zodat de vulva te zien is. Die gaat ‘knipogen’ en is wat meer gezwollen en roder dan normaal. De urine is troebeler dan anders, en de merrie zakt wat meer door de benen bij het plassen.

 
Schapen

Een ooi is om de 17 tot 20 dagen anderhalve dag bronstig of hitsig. Ze zal meer blaten, onrustig bewegen, kwispelen, bij de ram blijven, veelvuldig urineren en de vulva is gezwollen en rood.

Varkens

Als een zeug de sta-reflex vertoont is ze berig. Ze zijn om de drie weken bronstig gedurende 1 tot 3 dagen. Contact met de beer bevordert de berigheid.
De paring bij varkens kan wel een half uur duren.

Berengeur noemt men een onaangename geur die soms vrijkomt bij het verhitten van varkensvlees.
Twee stoffen in het vet van mannelijke varkens zijn hiervoor verantwoordelijk: androstenon en skatool. Ze komen voor bij manlijke varkens na het geslachtsrijp worden en kunnen zich ophopen.
Om dit te voorkomen worden (werden?) biggen gecastreerd als zij 2–3 weken oud zijn.
In sommige landen, zoals Australië, worden varkens daarom op jongere leeftijd geslacht.

Konijnen

Als het konijn bronstig is zal het meer territoriaal en agressiever zijn en meer in de bodembedekking woelen. Haar vulva zal wat gezwollen en roder zijn.
De moer heeft in haar eigen hok een sterk territoriaal gedrag. Ze zal vechten met een rammelaar die je erbij zet. Breng dus de voedster naar het hok van de ram. Ze zullen eerst wat rondhuppelen, daarna volgt de dekking die maar een paar seconden duurt. De ram bijt hierbij in de nek van de voedster. Konijnen ovuleren pas 10 uur na de dekking.