(Ja, maar we doen het niet.)
Wat Jared Diamond in Collapse: How Societies Choose to Fail or Succeed beschreef werkten David Graeber en David Wengrow in Het begin van Alles uitgebreider en verder uit. Nieuwe evoluties en combinaties van wetenschapstakken maken het de jongste 20 jaar mogelijk grondiger en diepgravender conclusies te maken en bevestigen. De laatste 12.000 jaren zijn er 100-den beschavingen ontstaan en geëvolueerd, werden er op vele plaatsen wereldwijd uitvindingen gedaan en stappen gezet (vooruit, en ook achteruit) inzake vuur, jacht, vissen, landbouw, steen- en metaalbewerking, samenlevingsvormen, maatschappelijke hiërarchie en structuur… Van het overgrote deel weten we zo goed als niets. Behalve dat ze er niet meer zijn. Vaak compleet verdwenen, door ziekte, geweld, droogte, en vooral door erosie en degradatie van landbouwgrond en ontbossing.
Een slecht beheer van de natuurlijke bronnen dus. Fossiele energiespaarpot opmaken = boven onze stand leven.
Ze halen slechts één beschaving aan die het door gepaste maatregelen presteerde om na 3.000 jaar op hun eiland nog steeds te floreren (Tikopiërs, IJslanders en Chumash deden het ook goed, passend in de natuurlijke mogelijkheden.). Het grootste probleem bleek meestal dat de samenleving, en vooral de leidende elite, niet in staat was te veranderen en zich aan te passen. Liever aftakelen dan inboeten aan rijkdom, status en macht, vooral bij mannen!
Dat klinkt toch wel bekend?
Jared Diamond geeft 5 kritische factoren & voor het teloorgaan van beschavingen:
- Economische roofbouw op natuurlijke bronnen (o.a. bomenkap/ha/jr, intensieve landbouw met als gevolg erosie, ontbossing, verzilting (verdroging ))
- Klimaatverandering
- Vijandige politieke relaties met buren
- Relaties met bevriende handelspartners
- Reactie van bevolking en leiding op het probleem
Dit keer is het anders. Nu weten we beter, kunnen we meer… Denken we. Dat laat ons toe niets te doen. Niet te veranderen. Niets op te geven.
We moeten onze levensstandaard flink verlagen. DUS alle anderen moeten veranderen.
Het wordt (weer) een survivel of the fittest. De best aangepaste groepen zullen overleven.
De geschiedenis herhaalt zich. Toch is de uitslag niet altijd hetzelfde. De regels blijven grotendeels hetzelfde. Net als bij een voetbalmatch. Maar de uitslag kan heel verschillend zijn. (Andere spelers, veld, weer, publiek..)
Wat we uit de geschiedenis leren, is dat we niets uit de geschiedenis willen leren.
Wie en wat zorgde voor verandering
Ontdekkingen en ontdekkers, ideeën, mensen, producten veranderden onze wereld.
Geen van die veranderingen was er ineens, en voor iedereen. Ze bouwden vernieuwend verder op kennis van voorgangers. (Geen smartphone zonder mobieltje zonder telefoon.) Ze werden gevolgd door bevoorrechten en pioniers. Hoe vaak en door wie is de elektrische auto ‘uitgevonden’? Als ik grote veranderingen van de laatste eeuwen oplijst dan hadden die allemaal minstens 1 à 2 generaties nodig om ruime aanvaarding en toepassing te vinden.
Techniek
vuur, wiel, schrift, drukpers, landbouw, molens, stoommachines, elektriciteit, industriële landbouw en productie, fax, internet…
Tim Berners Lee (WWW), Alexander Graham Bell (telefoon), James Watt (stoommachines), Charles Babbage (computer), Nikola Tesla (diverse: elektriciteit, transformatoren), Benjamin Franklin (diverse, oa kachel), gebroeders Wright (vliegtuig), Thomas Edison (diverse, gloeilamp), Charles W. Hull (3D printer), diverse uitvinders voor DNA-schaartje CRISPR…
Wetenschap
Galileo Galilei en later Johannes Kepler en Copernicus: de aarde draait om de zon, Leonardo Da Vinci (diverse), Einstein; DDT, plastiek, kunstmest en kunststof, PFAS ..
Maatschappij
Mandela, Gandhi, Martin Luther King, Rosa Parks (gelijkheid, zwarten), Susan Brownell Anthony (gelijke rechten, feminisme), Gorbatsjov, Napoleon; betaald verlof, 38u werkweek, stemrecht, slavernij, rokersbeperkingen, ..
Nu zijn er in één generatie veel grote en snelle veranderingen. Onze omgeving kan zich niet zo snel aanpassen. We kunnen zelf nauwelijks volgen. Noch de gevolgen overzien.
Wat we kunnen leren uit vroegere veranderingen
Er zijn altijd voorlopers, een kleine groep die gelooft in de verandering, en dat de voordelen opwegen tegen de nadelen. Er is altijd een groep behoudsgezinden, tegenstanders (ouderen) en mensen die niet (meer) meekunnen.
En daartussen mits voldoende tijd en positieve ervaringen, de early adopters (vroege oppikkers), believers (gelovers), volgers en het gros van de massa.
Wat / wie blokkeert verandering en wil dat alles blijft zoals het is
Voor wie weinig of niets te verliezen heeft, is veranderen geen probleem. Vaak integendeel. Dan is verandering meestal een verbetering.
Voor wie veel of alles te verliezen heeft …
Mensen met macht (politiek, economisch, militair, financieel, …) doen er alles aan om die zo lang mogelijk te behouden. Van de maatschappelijke elite valt dus geen echte verandering te verwachten. Integendeel. Vervallen tirannieke regeerders passen overal de wet aan om aan de macht te blijven. De Globale opwarming was al bekend bij TotalEnergies (voorheen Elf, en Total) in 1971, en bij Exxon (Esso) in 1977 (of vroeger).
Dat is meteen ook een reden waarom ze alle anderen een schuldgevoel aanpraten. Bedrijfsleiders stellen: wij maken alleen maar wat de consument koopt. Politici zeggen: de meerderheid van onze kiezers wil dat niet, er is geen draagvlak voor. En die culpabilisering werkt. We zijn zuinig met energie en spullen, en we fietsen. Terwijl de beslissers vanuit een privévlucht een deal regelen en kaviaar bestellen.
¯ De sleutel van de deur naar verandering zit aan de binnenkant
