Ons lichaam gebruikt energie om te functioneren. Als je meer eet dan nodig wordt overtollige energie opslaan in de vorm van triglyceriden die bestaan uit verschillende vetzuren. Die worden gestockeerd in de adipocyten of vetcellen. Ook eiwitten en koolhydraten komen in deze voorraadkamers terecht.
Als we minder energie binnenkrijgen dan nodig gaat ons lichaam die vetcellen, of beter: de inhoud ervan opsouperen. De vetmoleculen worden opgebroken in glycerol en vetzuren, die als energiebron dienen. Zuurstof breekt de chemische verbindingen. Dat levert energie, water en CO2. Het grootste deel van het gewichtsverlies ademen we uit als CO2 en water.
Het totaal aantal vetcellen blijft behouden, maar ze zijn leeg. Extra eten kan ze weer vullen, waardoor een jojo-effect dreigt. Het kweken van meer spierweefsel helpt. Dit zorgt voor een aanpassing van het lichaamsmetabolisme. Spieren zijn op vlak van stofwisseling en energiegebruik veel actiever dan vetweefsel. Zij zullen eerder energie verbranden dan opslaan.
Vetten leveren veel energie. Vet is altijd een mengsel van vetzuren. Vetzuren worden ook gebruikt in kaarsen, cosmetica, verf, drukinkt, zeep, smeer- en schoonmaakmiddelen.
Als er waterstofatomen ontbreken en vervangen zijn door een dubbele binding spreekt men van een onverzadigd vetzuur. Vetzuur met een maximaal aantal waterstofatomen (H) is een verzadigd vetzuur
Is er slechts één dubbele binding, dan is het een enkelvoudig of mono-onverzadigd vetzuur.
Poly-onverzadigde vetzuren bevatten meerdere dubbele bindingen.
Verzadigde vetten zijn slechter dan onverzadigde. Enkel- en meervoudig onverzadigde vetten helpen het cholesterolgehalte laag te houden. Deze vetachtige substantie (cholesterol) kan de vaatwanden aantasten. Er bestaan veel soorten en klassen van cholesterol. Hun taak, werking en effect is nog lang niet volledig duidelijk. Sommige soorten zouden het risico op hartaandoeningen verhogen, andere zouden net een goede invloed hebben.
Plantaardige vetten zijn meestal onverzadigd en vloeibaar bij kamertemperatuur, behalve palmolie en kokosolie die een hoog percentage verzadigde vetzuren bevatten.
Onverzadigde vetzuren zijn belangrijk omdat ze 2 essentiële vetzuren: linolzuur (een omega-6-vetzuur) en alfa-linoleenzuur (een omega-3-vetzuur) leveren die niet door het lichaam zelf aangemaakt worden.
Alfa-linoleenzuur zit in vette vis, lijnzaad en donkergroene bladgroenten (postelein, munt, waterkers, spinazie) ook in pompoen en hennepzaden, (wal)noten en schaaldieren.
Linolzuren vind je in zonnebloemolie, sesamzaad, pompoen, noten, granen, saffraan, groenten en de meeste plantaardige oliën.
*Ghee, is een Indiase vorm van geklaarde boter.
vetzuren |
||||
verzadigde |
roomboter/ghee*, melk, kaas, reuzel. kokosolie en palm(pit)olie |
|||
onverzadigde |
transvetten |
|||
mono-(enkelvoudig) onverzadigde vetzuren |
omega 9 |
oliezuur |
oliezuur: olijfolie, rijstkiemen, avocado’s, macadamia’s, hazelnoten, amandelen, pecannoten |
|
poly-onverzadigde vetzuren |
omega 6 |
linolzuur (LA) gamma-linolzuur |
zonnebloem-, mais-, soja- saffloer-, pinda-, koolzaadolie. halvarines, bakboters en (bio)vlees |
|
omega 3 |
alfa-linoleenzuur (ALA) |
lijnzaad-, walnoot, perillazaad-, canola-, hennepzaadolie |
||
visvetzuren EPA en DHA |
visolie |
Omega 3, 6 of 9 geeft aan waar de dubbele verbinding in de verzadigde koolstofketen zit.
Omega-3 en omega 6 vetzuren, soms ook vitamine F genoemd, zijn meervoudig onverzadigde vetzuren. Het zijn zg. essentiële vetzuren, wat betekent dat ons lichaam ze nodig, maar ze niet zelf kan aanmaken en dus uit de voeding moet halen, net zoals vitamines.
EPA (eicosapentaeenzuur) wordt aangemaakt uit alfa-linoleenzuur. Uit EPA kunnen eicosanoiden (Prostaglandines , Prostacycline, Thromboxanen en Leukotrienes) worden gevormd.
DHA (docosahexaeenzuur) is ook een derivaat van alfa-linoleenzuur.
Het verschil tussen olie en vet
In olie bakken is gezonder, maar niet iedere olie is geschikt om te verhitten. Er kunnen kankerverwekkende PAK’s ontstaan. Wel geschikt zijn gewone (goedkope) olijfolie, arachideolie, zonnebloemolie of maïsolie. Lijnzaadolie en extra vierge olijfolie kan je beter niet te sterk verhitten.Olie is bij kamertemperatuur (20-25 graden Celsius) vloeibaar terwijl vet dan vast is. Er is geen verschil in samenstelling tussen kokosolie en kokosvet.
Transvetten zijn onverzadigde vetten die fabrieksmatig omgevormd worden tot geharde vetten. Ze worden gebruikt om de smaak, textuur en houdbaarheidsdatum van bewerkte voeding te verbeteren in gebak, voorgebakken frieten, hartige snacks, kant-en-klaarmaaltijden, margarine, diepvriespizza's, industriële koekjes en patisserie,… en zijn zelfs nadeliger dan verzadigde vetten. Op de verpakking staan ze als ‘gehard vet’ of ‘gehydrogeneerde olie’. Er zijn regelmatig voorstellen om artificiële transvetzuren te verbieden.
Transvetten zitten van nature in vlees, en melk van herkauwers. En (niet van nature) in bewerkte producten. (Gedeeltelijk) geharde (of gehydrogeneerde) plantaardige olie is ongezond.
Daniel Lieberman stelde ooit: ‘Transvetten zijn in wezen een vorm van langzaam werkend gif.’ Pas in 2015 gaf de Amerikaanse Food and Drug Administration hen het stempel ‘onveilig voedingsmiddel’.
Opgeslagen vetten zijn een voedselreserve. Maar hoe groot mag of moet dit voorraadje zijn zonder ongezond te worden? Onder Ä Lichaamsvetten zijn reserves (bij Voedsel bewaren) vind je vetpercentages per geslacht en leeftijd, enkele berekeningsmethoden zoals het BMI, het verschil tussen wit en bruin vet,…
Ik sta op dieet voor twee weken en al wat ik heb verloren is twee weken. Totie Fields
‘Ik sterf liever van cholesterol dan van honger.’Frédéric Dard
‘Ik sterf liever van cholesterol dan van honger.’(Frédéric Dard)
Ik sta op dieet voor twee weken en al wat ik heb verloren is twee weken.
(Totie Fields)