Een bijenkolonie kan tot 2 kg was per jaar produceren. Om 1 kg was te produceren gebruiken ze 1 kg stuifmeel en 10 kg honing (equivalent van 30 kg nectar).
Jonge werksters tussen 12 en 18 dagen produceren was. Daarna kwijnen de wasklieren weg.
Wasraat wordt gemakkelijk aangetast door de wasmot. De larven die zich uit haar eitjes ontwikkelen, eten was. Berg raten daarom op in een goed sluitende kast of koffer.
Na 3 jaar worden broedraten donker en moeten ze vervangen worden door nieuwe. We smelten ze in een warmwaterbad, door middel van stoom of een zonnewassmelter.
Raat, wasraat, honingraat of bijenraat zijn benamingen voor de platen die bijen uit was maken om stuifmeel, honing en/of eitjes in te deponeren. Gevulde cellen worden met een wassen dekseltje afgesloten.
De kleur van de bijenwas varieert met de bloemsoorten die bezocht zijn door de bijen maar wordt ook donkerder als de wasraten ouder worden.
De kokertjes bestaan uit aan elkaar aansluitende zeshoekige cellen. Dit is de efficiëntste indeling, waarbij met het minste was de grootste nuttige capaciteit en stabiel verkregen wordt.
De afmetingen van een cel in een honingraat variëren tussen 2 en 5 mm.
Soorten was
Was is een organische biologische stof die bestaat uit esters van wasalcoholen (hogere galkanalen en idolen) en waszuren.
Was is vetachtig, kneedbaar, niet mengbaar met water (hydrofoob) en heeft één (vrij hoog) smeltpunt. Het wordt o.m. gebruikt voor kaarsen, schoensmeer, cosmetica, smeer- en glijmiddel.
Naast bijenwas is er nog Carnaubawas. Die is geelbruin en wordt in het noordoosten van Brazilië uit de bladeren van de carnaubapalm (Copernicia prunifera) gewonnen.
Schellak (zegellak) wordt gewonnen als het harsachtige afscheidingsproduct van de kleine lakschildluis (boomluis, Coccus lacca of Laccifer lacca). Deze was (zie elders) wordt vooral in de voedingsindustrie gebruikt als glansmiddel E904.
Candelillawas is een harde bruine tot geelbruine plantaardige was, die smelt bij 70 ⁰C. In water is hij vrijwel onoplosbaar. Hij wordt verkregen door bladeren van de Mexicaanse Candelillawas struik (Euphorbia antisyphilitica, en Pedilanthus pavonis) te koken met zwavelzuur. Aan de naam hoor je nog dat er kaarsen van gemaakt werden.
De was wordt vooral gebruikt in kauwgom en om tenten waterdicht te maken.
Vaseline is een minerale was.
Boenwas maken
Was is goed oplosbaar in terpentijn (niet terpentine), ether, chloroform, benzine.
Een basisrecept is: schaaf of rasp 5 delen bijenwas in 2 delen terpentijn, en roer het tot een pasta. Je kan het vergemakkelijken door het "au bain-marie" te verwarmen.
Er zijn veel variaties en toevoegingen mogelijk: 1% soda (bleekt), cayennepeper (zou aantasting door houtworm tegen gaan), andere wassen, citroenolie, lijnolie, water, zeep, vet...(en andere wassoorten als dennenolie (uit pijnboomhout), carnaubawas (bladwas van een waaierpalm ( Copernicia cerfifera) in Brazilië, en aardoliederivaten.)
Als kauwgom gebruikten de Grieken het aromatische hars van de groenblijvende mastiekboom (Pistacia lentiscus). Het werd ook gebruikt als vulmiddel en in vernis.
Andere culturen gebruik(t)en sparrensap, al dan niet samen met bijenwas.
Andere, licht stimulerende kauwmiddelen
Qat, (ook khat of mira) het blad van de Catha edulis is een licht stimulerende drug. Kauwen op de bladeren verdrijft vermoeidheid en honger.
Op het Thaise platteland of bij de bergvolkeren kauwen vrouwen en ook mannen een roodachtige, de tanden aantastende betelnoot, het zaad van de betelpalm (Areca catechu).
In het Andesgebied worden cocabladeren (Erythroxylum coca) gekauwd als middel tegen hoogteziekte en als stimulans voor arbeiders in de mijnbouw. Het verhoogt het uithoudingsvermogen, verbetert de ademhaling en de zuurstofwisseling, en reguleert het verbruik van glucose.
Pruimtabak is grof gesneden tabak die gekauwd of gepruimd, en achteraf uitgespuugd wordt.
