De Europese kwartel (Coturnix coturnix) is een vogel uit de familie der fazanten met een korte staart en relatief grote vleugels. Hij is nog iets kleiner dan een spreeuw: 16-18 cm, met een spanwijdte van 32-35 cm en een gewicht van 100 tot 150 gram. Hij is aardekleurig en bruingestreept met een witte oogstreep.
Het is de enige trekkende hoendervogel (Galliformes). Hij overwintert in het Middellandse zeegebied. De Europese kwartel komt voor van Scandinavië tot geheel Afrika, en van de Britse Eilanden tot aan Midden-Azië.
De kwartel trekt van april tot mei en van eind augustus tot oktober. In België en Nederland is hij zeldzaam geworden en beschermd.
Hij vliegt met ondiepe, snelle vleugelslagen vlak boven de grond. Buiten de trek vliegt hij weinig en stuntelig. Als hij betrapt wordt zal hij zich eerder doodstil tegen de grond drukken of weglopen.
De vogel voedt zich met al wat op de grond te vinden is: insecten, groenvoer en zaden.
De kwartel houdt van open terreinen met lage plantengroei, gras- en hooiland en agrarische gebieden.
De hen maakt op een beschutte plek een ruw kuiltje in de grond. Tussen half mei en juni worden 7 tot 14 eitjes- licht grijs met donkerbeige spikkeltjes- in het grondnest gelegd. De hen broedt 17 dagen alleen. Ze voert de jongen alleen. De jongen kunnen na twee dagen vliegen. Ze zijn na ruim 12 weken volwassen.
Kwartels worden industrieel gekweekt als mest- en leghoenders, voor respectievelijk het vlees en voor het 11 gram wegende gespikkelde ei.
Japanse kwartels zijn na ca. 6 weken volwassen en na 50 dagen klaar om eieren te leggen. Dat kunnen er tot 250 (-300) per jaar gedurende 10 jaar zijn.
‘Vogelliefhebbers’ houden kwartels om het gemorste zaad op de bodem van de volière op te pikken. Een paartje kan al leven van het gemorste zaad.
De Romeinen aten alle vogels. Hersentjes en tongetjes van papegaaien e.a. soorten waren een decadente delicatesse. Nachtegalen werden omwille van hun zang zo gewaardeerd dat ze duurder waren dan een slaaf. De duurste nachtegaal kostte 600.000 sestertiën, de waarde van 200 slaven. (De waarde van een slaaf zou vergelijkbaar zijn met die van een auto tegenwoordig.) Maar om elkaar pervers de loef af te steken werden nachtegalen dus ook verorberd.
Coturnisme is een vergiftiging die kon voortkomen door het eten van (wilde) kwartel. Ze veroorzaakt o.a. spierpijn en nierfalen. Symptomen treden op 1 tot 9 uur na het eten. De urine kleurt roodbruin door de afbraak van spiereiwit. Dit kan drie tot tien dagen duren.
De enige trekvogel uit de orde der hoendervogels zou tijdens de migratie o.a. giftige zaden eten van Gevlekte scheerling, Nieskruid, Monnikskap, Brede raai en Zomerandoorn, en ook insecten die arachnoinezuur bevatten.
